Dzięki ubiegłorocznej edycji konkursu NDAP „Wspieranie działań archiwalnych” zrealizowano kolejny, trzeci etap konserwacji średniowiecznych archiwaliów kościelnych odnalezionych w 2015 roku w archikatedrze gnieźnieńskiej
– Jeden z największych w Polsce zbiorów obiegowych, papierowych dokumentów średniowiecznych i wczesnonowożytnych został powiększony o pięćdziesiąt uratowanych jednostek – mówi ks. dr Michał Sołomieniuk, dyrektor Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej.
Celem projektu była konserwacja zbioru 50 jednostek archiwalnych z obiegowej dokumentacji sądu Konsystorza Generalnego w Gnieźnie, datowanej na wiek XV i pierwsze trzy dekady wieku XVI. Zbiór stanowi część dużo większej kolekcji archiwaliów, liczącej ok. 2000 dokumentów, odnalezionej w archikatedrze gnieźnieńskiej. Podarte i pomięte papiery przez ponad czterysta lat służyły jako wypełnienie tzw. pach sklepiennych nad północną nawą katedry. Archiwalia odkryto po raz pierwszy w 1961 roku podczas prac remontowych. Zostały one jednak wtedy odłożone i zapomniane, aż do ponownego odkrycia w roku 2015. To już trzeci projekt konserwatorski prowadzony nad zbiorem. W latach ubiegłych udało się uratować ponad pół tysiąca dokumentów.
Przed i po konserwacji. Mandat Macieja z Kobylina dziekana kolegiaty św. Floriana poza murami Krakowa i Jana ze Skawiny (?) jako sędziów komisarzy Jana z Goślubia , oficjała gnieźnieńskiego, do proboszcza i wikariuszy kościołów NMP i Wszystkich Świętych w Krakowie” data: 1490-10-09, ze zbiorów Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej.
Prace konserwatorskie w siedzibie Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie prowadziła mgr Marzena Szczerkowska, dyplomowana konserwator zabytków z papieru i skóry. Ze względu na swoje burzliwe losy, ocalały zbiór znajdował się w stanie znacznej deformacji i rozproszenia. Karty były zgniecione, poprzedzierane i zawierały wiele ubytków. Dokumenty przebadano, oczyszczono i rozprostowano. Braki uzupełniono masą papierową. Po konserwacji każdy dokument trafił do osobnej półprzezroczystej „koperty” , które umieszczono w bezkwasowych teczkach, a teczki w pudłach. Tak zabezpieczone materiały trafiły do magazynu archiwalnego.
Czyszczenie dokumentu, fot. Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej.
Rozprostowywanie, fot. Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej.
Przed rozpoczęciem projektu obiekty zostały zinwentaryzowane, a ich opisy są dostępne w elektronicznym inwentarzu archiwum. Do opracowania i konserwacji pozostaje jeszcze ok. 1 500 jednostek archiwalnych z odnalezionego zbioru.
– Będziemy się starali kontynuować prace inwentaryzacyjne i konserwatorskie w następnych latach. W ten sposób Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie zaoferuje naukowcom zbiór unikatowych świadectw kultury prawnej dawnych wieków – zdradza ks. dr Michał Sołomieniuk.
Dokument przed uzupełnieniem ubytków masa papierową, fot. Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej.
Z uratowanych archiwaliów można korzystać w czytelni archiwum. Każdy użytkownik dostanie dostęp do wersji elektronicznej. Naukowcy, na uzasadniony merytorycznie wniosek, mogą korzystać również z oryginałów.
Uwierzytelniony pieczęcią księcia Bolesława V Warszawskiego wyciąg ze spisu spraw sądowych, 27 lutego 1483, ze zbiorów Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej.
Konkurs dotacyjny pn. „Wspieranie działań archiwalnych” organizowany jest przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych od 2016 r. ze środków przekazywanych przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Jego celem jest udzielenie wsparcia podmiotom wytwarzającym i gromadzącym materiały archiwalne wchodzące w skład ewidencjonowanego niepaństwowego zasobu archiwalnego. Przyznawane środki pozwalają na realizację projektów z zakresu opracowywania, udostępniania i zabezpieczania materiałów archiwalnych. O przyznanie dotacji Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych ubiegać się mogą m.in. fundacje, stowarzyszenia oraz instytucje kościelne i religijne.
W ramach przeprowadzonych edycji konkursów w latach 2016-2020 dofinansowano 103 projekty. Łączna wysokość przekazanych środków wynosi obecnie ponad 4,8 mln zł.
